اسفند، «دیوانه و شوریده و شیدا بادا» (۴)

بیست و سوّم.

با سپیده‌دم، از آن بستر و آغوش گرم برمی‌خیزم. قهرمانِ دست کشیدن و دل بریدنم. فقط دو ساعت خوابیده‌ام امّا عجیب بیدار و هشیارم. من هم می‌پیوندم به ویژ--ویژِ--ویژ اتوبانِ خلوت و با سرعت می‌گذرم. آسمانْ آبی‌ـ‌نقره‌ای رازآلودی دارد و کوه‌ها سرمه‌ای رنگ، دست در گردن هم منحنی ملایم و پیوسته‌ای ساخته‌اند. تا ظهر باید ارائه‌ام را آماده کنم برای پنج متخصّص هم‌گروهم از کویت، انگلستان و مجارستان. خوب پیش‌ می‌رود، بهتر از انتظارم، امّا جلسهٔ دو ساعتهٔ سنگین پاک خسته‌ام می‌کند. از بی‌خوابی سرگیجه گرفته‌ام. بی‌قرارم و هزار تصویر توی ذهنم چرخ می‌خورد. دراز می‌کشم امّا خواب از من می‌گریزد. نمی‌توانم یک جا بنشینم. از خانه بیرون می‌زنم. باید بسته‌ای را برسانم به دوستم. آدرس آرایشگاهی را می‌دهد حوالی خیابان فرشته. یادم می‌افتد که سال‌هاست عصر چهارشنبه‌سوری‌ در آرایشگاه بوده‌ام و دلم نمی‌خواهد این رسم را بر هم بزنم. طبق قانون نانوشته‌ای، حوالی عصر که صدای توپ و ترقّه بلند و بلندتر می‌شود، آرایشگاه‌های زنانه صدای موسیقی را بالا می‌برند و گاهی چند نفری که سر کیف‌ترند می‌رقصند. آن اصرارِ به زندگی را دوست دارم که رنگ می‌نشاند به شمایل خستهٔ زن‌ها. سالن قشنگی است. ناخن‌کارها می‌گویند چهره‌ام آشناست. برایم شیرینی و چای می‌آورند و درد دل می‌کنند. بی‌کار و پرحوصله می‌نشینم و به قصّه‌های پریشانشان گوش می‌دهم، چون هنوز خودم را پیدا نکرده‌ام و آماده نیستم به قصّهٔ خودم برگردم. هوا تاریک شده و آسمان آمادهٔ باریدن است. رِِنگ موسیقی کوچه را برداشته. می‌ایستم روی بالکن و بی‌حرکت، آتش‌بازیِ پرسر و صدا را تماشا می‌کنم. آه چه جنونی، انگار این همه را به خواب می‌بینم.

بیست و پنجم.

انگار گردباد مهیبی مرا در خود بلعیده. آشوبم. این سال لعنتی چرا تمام نمی‌شود؟ برای اوّلین بار خانه‌تکانی نکرده‌ام و فهرست کارهای اسفندماهم شبیه یک شوخی است. همه را رها می‌کنم. خودم را می‌رسانم به وعده‌گاهم کنار آن چنار پیر. در سکوت می‌نشینم خیره به ردیف آرام قبرها، که بعضی بالای سرشان سبزهٔ هفت‌سین یا گلدان کوچکی دارند. خودم را می‌رسانم به سکوت، به شمعدانی‌ها، عطر خاک نم‌دار، به مناجات، آواز گنجشک‌ها و یاد مرگ. رها می‌شوم عاقبت، چنان رها که گردنم از اشک خیس می‌شود و قلبم تپیدن را، ریه‌هام دم و بازدم را از سر می‌گیرد. سخنرانی هفتهٔ پیش را در خاطرم مرور می‌کنم، که هیچ مخلوقی در این جهان سردرگم نیست، غیر از انسان. 

بیست و هفتم.

سردرگمم و این بهای سنگین آزادی است. دوست دارم این روزها محدود به انتخاب کاسه و بشقاب هفت‌سین باشم جای پیمودن بحران‌های اگزیستنسیال و کشمکش بین تعالی و سقوط. خسته‌ام. خستگی روی جان و تنم آوار شده و دیگر نمی‌توانم پا‌به‌پای هیجانِ شب عید پیش بروم. تصوّرِ یک سال جدید، تصوّر ادامه دادن برایم ناممکن است. مرور می‌کنم و می‌فهمم که روز به روز با نزدیک‌ شدن بهار، شکفتن جوانه‌ها، دلربا شدن کوچه‌ها و معطّر شدن هوا دردم عمیقتر شده و فراگیرتر و برّنده‌تر. یادم می‌افتد که این ترکیب غریب شعف و اندوه و آرامش و دلشوره را همیشه این وقت سال تجربه می‌کنم امّا این بار، وزن غم بیشتر است. «وزن»، درست همان چیزی است که غمم دارد. سنگین است و ناگزیر آن را همه‌جا با‌ خود به‌دنبال می‌کِشم. گاهی از پا می‌اندازدم، حسابِ در هم شکستن‌ها و گریستن‌های این ماه از دستم در رفته. سین امروز صبح برایم نوشته «دوتا آسنترا بخور تا برسم.» خیلی وقت است که قرص نمی‌خورم، مگر برای خواب. دلم می‌خواهد به هر جان کندنی که شده. درد را تماماٌ بچشم، جای زخم را ببینم و وسعتش را بفهمم. چند روز متوالی است که «بی‌قرار»ِ علی‌رضا قربانی را به‌تکرار گوش می‌کنم. زمزمه می‌کنم «سیری مباد سوختهٔ تشنه‌کام را...» و دلم می‌خواهد سال را به‌ همین زمزمه تمام کنم. 

بیست و نهم.

لحظهٔ تحویل سال تنها خواهم بود و ذهنم از نگرانی برای آن «لحظه» دست بر نمی‌دارد. عاقبت قید سفر را می‌زنم، وقتش رسیده که از این تلاش نافرجام برای داشتن یک تعطیلات نسبتاً عادی دست بردارم. شاید حتی شب زود بخوابم، مگر چه معجزه‌ای رخ داد این همه سال که هشیار سالی را تحویل دادم و سال جدیدی تحویل گرفتم؟ خودم را می‌سپارم به شور و شوق بچّه که از حال و هوای عید سرمست است. روزی دو بار مرا از خانه بیرون می‌کِشد تا بساط هفت‌سین و بادکنک‌ها و ماهی‌های قرمز را تماشا کند. غروب با هم شب‌بو و سنبل و سیب می‌خریم و حالم عوض می‌شود با خنده‌هاش، و چانه زدن با دست‌فروش‌ها، و تماشای شادمانی مردم. امسال زیاد دقّت کرده‌ام به آدم‌هایی که شب عید تنها یا بی‌پول یا خسته و غمگین بوده‌اند. امّا این ساعت‌های آخر جنب و جوش قشنگی دارد و همه بی‌دلیل می‌خندند. لابد از دیدن خودشان، آدم‌بزرگ‌های عبوس و کم‌حوصله، که خوش‌دلانه تن به بازی نوروز داده‌اند. می‌بینی؟ یک بار دیگر بهار با هرچه در توان داشته خودش را تحمیل کرده. یک بار دیگر زندگی از لابه‌لای مرگ جوشیده، جوانه از دل سنگ روییده، و من تا نیمه‌شب بیدار نشسته‌ام، «پیش‌آ بهار خوبی» می‌خوانم و با امیدی زنده و مبهم، یک شروع دوباره را انتظار می‌کِشم. 

 

اسفند، «دیوانه و شوریده و شیدا بادا» (۳)

بیست و دوّم.

 

بوی ملایم سیگار و اودکلن و عودِ به هم آمیخته اعصاب خسته‌ام را آرام می‌کند. نیمه‌شب، جایی خارج از مختصات زمان و مکان، از پنجرهٔ طبقهٔ دهم به شهر نگاه می‌کنم. تا دم صبح صدای دوردست عبور ماشین‌ها از اتوبان توی سرم تکرار می‌شود، ویژ-ویژ-ویژ نامنظّم و خوشایندی. تابلو‌های نقّاشی را دوست دارم و فرش‌ها و گلدان‌ها را و کلمه‌ها را که مثلِ این همه باسلیقه و باحوصله انتخاب می‌شوند، شبیه شعری که قرار نیست باور کنم. همین تاریکی را می‌خواسته‌ام تا خودم را گم کنم. همین تعلیق، همین سکوت کِش‌دار، همین تنِ بیگانه، وجود‌ هنوز -و لابد تا همیشه- بیگانه به رغم زمزمه‌ها را. آغوشش دالان فراموشی است. بوسه‌هاش مُهر پایان قصّه‌ای که در من مُرده است. دست‌هاش هُرمِ همه تمنّاهای باطل. نوازش‌هاش زنی را در من به خواب می‌برد و زنی را در من بیدار می‌کند. 

اسفند، «دیوانه و شوریده و شیدا بادا» (۲)

یازدهم.

وسط مشغله‌های تمام‌نشدنی آخر سال، یک پروژهٔ نامربوط پیش‌بینی نشده کم داشتم که همه‌چیز را زیر و رو کند. خسته و کلافه‌‌ام. نظم کار و زندگی و خانه‌ام به هم ریخته و هرچه می‌دوم بی‌فایده است. زن جوانی سر رئیس شعبهٔ بانک فریاد می‌زند که «دو و نیم میلیون برای تو پولی نیست، برای من خیلیه!» همین جمله را آنقدر به فریاد تکرار می‌کند تا بغضش می‌ترکد. عصر توی کوچه نگاه می‌کنم به مردی که گوشی را می‌برد نزدیک دهانش و بلند می‌گوید «داد می‌زنم چون نمی‌شنوی.» توی دلم تکرارش می‌کنم. دلم می‌خواهد از خشم آن زن، خشم آن مرد و خشم خودم کاری بر بیاید. می‌بینم که استیصال چطور به انزجار می‌رسد و درماندگی به بی‌قراری و درد.

سیزدهم.

بعد از غروب دلم می‌گیرد، چه خوب که بچّه مثل خودم عاشق پیاده‌روی است. راه می‌رویم، شعر می‌خوانیم، دستش را می‌گیرم تا روی لبهٔ جدول‌ها تعادلش را حفظ کند. بعد از باران‌های پراکنده، جوی‌ها زلال و پرآب شده‌اند و عطر بهشت توی هواست. درخت کوچک جلو قنّادی مثل هر سال عجله کرده و زود پر از شکوفه شده. شکوفه‌های درشت صورتی و سفید. آن همه جلوه‌گری به پیکر نحیف و خجولش نمی‌آید. نانوا برای بچّه تافتون قلبی‌شکل درست می‌کند. بین فروشنده‌ها و مشتری‌های میوه‌فروشی و سوپرمارکت بحث قیمت آجیل و نوسانات دلار داغ است، امّا نانواها کم‌حرف و مهربانند و توی نگاهشان شعله‌ای لهیب می‌کشد. حوالی خانه سکوت و خلوتِ غریبی است. نگاه می‌کنم به سیاهی عمیق کوچه و آسمان که پرستاره‌تر از همیشه است. به شبِ کویر می‌ماند. توی تاریکی وسط کوچه نیسان آبی قالی‌شویی را می‌بینم و مردی را که بی‌صدا روی کاپوت نشسته، زانوها را بغل گرفته و از موبایل کنار دستش هایده می‌خواند «غم اومد که گریون کنه چشمامو نتونست، شب اومد که داغون کنه دنیامو نتونست».

شانزدهم.

تولّد چهارسالگی پسرکِ سارا است. با هم سالاد الویه درست می‌کنیم و ژله و برج دونات. آشفتگی‌ام را برای ساعتی فراموش می‌کنم. عصر، مدرّس شمال خلوت نامعمولی دارد و من آهسته می‌رانم تا به نوازش باد، نمِ باران بنشیند روی صورتم و پل طبیعت را تماشا کنم در آغوشِ خاکستریِ «ابرهای همه عالَم». رگبار تندی می‌گیرد دقیقه‌ای قبل از پیاده شدنم. چتر دارم و فقط چند قدم پیاده می‌روم امّا خیس می‌رسم به دفتر درمانگرم. با دل پر. گریه می‌کنم و گریه می‌کنم تا اینکه با طمأنینه می‌گوید «تصمیم درستی گرفته‌ای». انتظارش را نداشته‌ام. با حیرت نگاهش می‌کنم، تکیه می‌دهم و یک نفس عمیق و آسوده می‌کشم. 

نوزدهم.

رنگ مو می‌خرم. ترکیبی از قهوه‌ای و زیتونی و دودی. یازده و نیم شب، لام خمیازه‌کشان می‌فرستدم به حمّام که سرم را بشویم و خداحافظی می‌کند که برود. وقتی بیرون می‌آیم می‌بینم همان‌جا روی مبل نشسته. می‌خواسته مطمئن شود که رنگ خوب از آب در آمده. خوب از آب در آمده. می‌خندد و می‌رود و من دلخوش به مهربانی‌اش با موهای نم‌دار به خواب می‌روم. 

بیستم.

چهارده دقیقه از شیخ بهایی تا درّوس. موتور با جاروی کوئیدیچ چه فرقی می‌کند؟ به رؤیای نوجوانی‌ام رسیده‌ام امّا چقدر دیر. 

 

اسفند، «دیوانه و شوریده و شیدا بادا»

اوّل.

با هزار دردسر عاقبت رفته بودم زیارت تا کمی قرار بگیرم. امّا اوّلین شب، اوّلین بار که نزدیک شدم به آستان حرم، فرو ریختم. نه سلامی، نه زیارتی، نه دعایی، نه خداحافظی‌ای. زخم‌های باز داشتم، درد داشتم، خسته بودم، شکایت‌هایم زیاد بود و فقط نشستم زیر ریسه‌های چراغانی تا نیمه شب گریه کردم. روز بعد امّا رفتم و آمدم و رفتم و آمدم و شبیه ساحلی که تن بسپارد به موج‌ها شسته شدم. رها و سبک برگشتم. مثل همیشه. 

سوّم و روزهای بعد.

طاقتم از ترافیک شب عید و استرس دیر رسیدن به بچّه طاق شده بود. ترسم و تمام ملاحظات جانبی را بوسیدم و کنار گذاشتم و مشتری اسنپ‌بایک شدم. شبیه به معجزه است. به سرعت نور از کنار صف کیلومتری ماشین‌ها می‌گذریم و به‌جای دو ساعت، بیست دقیقه، فقط بیست دقیقه تا خانه فاصله دارم. راننده‌های اسنپ‌بایک چیزی برای از دست دادن ندارند. خودشان -و موتور و مسافر را- را بدون جسم تلقّی می‌کنند و اینکه موفّق می‌شوند لابه‌لای انبوه متراکم ماشین‌ها گاز بدهند، اصلاً با قوانین فیزیک جور در نمی‌آید. نفسم را حبس می‌کنم، مطمئنم اگر کوچکترین جسمی به ما برخورد کند جان سالم به در نمی‌بریم، امّا هجوم آدرنالین و خنکای باد فرحبخش است. گرفتار قاب کوچک شیشهٔ ماشین نیستم، شهر پیش چشمم یک پهنهٔ وسیع است و کوه‌های پوشیده از برف با صبوری تماشایم می‌کنند. انگار توی هوای شفّاف اسفندماه شنا می‌کنم و هر دم هشیار و هشیارتر می‌شوم. 

پنجم.

آن بالا نسیم آرامی می‌وزید، ابرها مثل گلوله‌های پنبه‌ٔ نازک پراکنده بودند در آبیٍ روبه‌رو و فیروزه‌ایِ مناره‌های امامزاده صالح در آفتاب برق می‌زد. گُله به گُله بساط دستفروش‌ها پهن بود و عاقبت پیش چشمت رنگ می‌دیدی، رنگ. می‌توانستم برای تجریشِ آخرِ سال بمیرم. تا هر کدام از یک سر شهر خودمان را برسانیم، شده بود ۱۱/۵. گرسنه بودیم. وقتی شنیدیم «صبحانه فقط بوفه، سیصد و هشتاد و شش هزار تومن»، نگاه کردیم به هم. تومن چیزِ خاک‌برسری است و ما یکی از دیگری آس و پاس‌تر بودیم، پس یواشکی پچ‌پچی کردیم و نقشه کشیدیم: می‌مانیم و جوری می‌خوریم که تا شب سیر باشیم. 

ششم.

اسم اینجا را گذاشته‌اند «خونه‌ٔ امید». هر از گاهی می‌آیند، خودشان ناهار یا شام می‌آورند، یا دسته جمعی می‌خریم و می‌پزیم و خرج را تقسیم می‌کنیم. دیشب تصمیم گرفتند بمانند. همگی کارهای امروز را تعطیل کردند جز خودم که نمی‌توانستم. قبل از ظهر رفتم کلینیک و عصر که برگشتم آهنگ بندری گذاشته بودند و داشتند می‌رقصیدند. می‌خندند که حالا به‌جای یکی چندتا بچّه داری. گِله‌ای ندارم. مادر خوش‌بختی هستم.

دهم.

مراجعم الف شبیه علی مصفّاست. دلشورهٔ عید امانش را بریده و تکرار می‌کند که تحمّل سفر را ندارد. «یه جادّهٔ جدید. یه خاطرهٔ جدید.» با حرکت دست چاقویی را ترسیم می‌کند که می‌رود توی سینه‌اش و من چکیدن خون را توی تنم حس می‌کنم.

 

شیدا

- این عاقلانه‌ترین کاره.

- من عاقل نیستم. دیوانه‌ام.

طوبی للغربا

کوه عظیمی که روی سینه‌ام بود سبک نشد تا شب هفتم که بعد از «أَنَّهُ بِعَیْنِ اللّه» یکدفعه برداشتندش. انگار یک مشت خون شد و پرتاب شد به آسمان. بعد دیگر غم‌ها مثل رود خروشان بی‌وقفه ریختند به دریایی که باید. صبح عاشورا امّا خسته و بی‌تاب بودم. بچّه را نشاندم توی کالسکه و پیاده رفتم تا روضهٔ شریفی. ساعت ۱۱ که رسیدیم جلو آن حیاط بزرگ و پردرخت، صد لعن را خوانده بودند و میانهٔ صد سلام بودند. چند پسر کم‌سال ایستاده بودند پشت میزی شربت آبلیمو می‌ریختند. پرّه‌های لیمو ترش روی آب یخ شناور بود، بچّه گرمش بود و یک‌نفس خورد. سرم پایین بود که یک نفر سلام و علیک کرد: «از روی پسرت شناختمت.» دوّمین بار بود که این جمله را می‌شنیدم. چقدر دوست دارم که من را با او بشناسند. بعد از ساعتی که عزادارها پشت هم از راه رسیدند، وقتی حیاط و کوچه شلوغ شد و سخنران بسم‌الله گفت خستگی را توی صورتش دیدم، وقت خوابش نزدیک بود. نرم نرم راه افتادم به سمت خانه. چشم‌های کنجکاوش آدم‌های سیاهپوش را دنبال می‌کرد که تند قدم برمی‌داشتند به سمت مجلسی یا گِرد شده بودند دور بساط چای ذغالی و اسپند. پای هر بلندگو سینه‌ای زدیم، هر تکّهٔ مصیبت را یک گوشهٔ محل شنیدم و توی هر کوچه سلامی دادم. به خیالم همین را می‌خواستی. من جور دیگری آرزو کرده بودمت، به‌شکل دیگری، در جمع و خانه‌ای، به آسانی. دیگر امّا نمی‌شد بنشینم به آن امیدها. یک وقت‌هایی به خشم یا بغض پرسیده‌ام که همین را می‌خواستی؟ لابد. به خیالم‌ این‌گونه می‌خواستی که ببینی باز برخاسته‌ام، راه افتاده‌ام به سمت تو. 

«همچو حلقه بر درم»

باز جنونِ غروب‌های جمعه دامنم را، یا بهتر بگویم گلویم را گرفته بود. نمی‌توانستم نفس بکشم. قرار بود رگبار و سیل بیاید و دل خوش کرده بودم که هوا خنکتر می‌شود امّا بعد از بارانِ دیشب دیگر خبری نشد و تهران همان‌قدر خشک و تفتیده بود که قلب من. عصر رفتیم نشر چشمه برای «حراج کتاب‌های زخم‌ خورده». دیدیم آدم‌ها صف کشیده‌اند تا دم در، از سویهٔ صدم کرونا ترسیدیم و دست خالی برگشتیم. توی راه برگشت -برای سوّمین بار در یک روز- مثنوی نوا گوش دادم. رفتم لوازم تحریری نزدیک خانه و پرسیدم مدادتراش مناسب بچّه دارد یا نه. یادم افتاد که دفعهٔ پیش هم فروشنده من را با چشم‌‌های سرخ از گریه دیده بود. داشت شصت و پنج هزار تومن کارت می‌کشید که موبایلش زنگ خورد و روی صفحه دو کلمهٔ درشت نقش بست «مای لاو» با یک قلب قرمز. دستپاچه شد و قطعش کرد. غروب جمعه وقت تراش فروختن نبود. به خودم وعده داده‌ام که تابستان تمام می‌شود. نه اینکه بعدش خبری باشد، به قول بوکفسکی فقط به کمی رنج کمتر راضی‌ام. خسته‌ام که روزها به درازای یک هفته‌اند و آفتاب داغ بی‌وقفه زل می‌زند توی صورتت و جایی نیست که خودت را با غصّه‌هات قایم کنی. کاف برایم نوشت «یه جایی خوندم حس غروب‌های جمعه این جوریه که انگار از پشت شیشه‌های فرودگاه امام یکی رو بدرقه کردی و آخرش هم بهش نگفتی چقدر دوستش داری.» براش نوشتم «مثل وقتیه که هواپیما از زمین کنده می‌شه و سنگین بالا می‌ره و کم‌کم خونه‌ها و خیابون‌ها و ماشین‌ها تبدیل می‌شن به یک مشت نقطهٔ روشن توی تاریکی. و یهو تهِ دلت خالیِ خالی می‌شه.» به خودم می‌لرزم. نه فقط جمعه‌ها. روزی چند بار ته دلم خالی می‌شود و همان‌طور خالی می‌ماند مثل یک چاه خیلی عمیق. 

The Remains of the Day

- تو همیشه بلندپرواز بودی.

- تهش چی‌کار کردم با خودم؟

- هنوز تهش نشده که.

هزار بادهٔ ناخورده

می‌دوم سمت ظرف‌شویی و یک پارچ آب بالا می‌آورم. پرستار بچّه می‌گوید «حالا دیگه تموم می‌شه» و من یک پارچ دیگر آب بالا می‌آورم. وسط آب‌ها یک ناپروکسن آبی‌رنگ درشت و تر و تمیز می‌بینم که بعد از دو ساعت نو مانده. مثل محتویات مغزم هضم و جذب نشده که درد را کم کند. «می‌گن ویروس توته!» پناه بر خدا این دیگر چه صیغه‌ای است؟ توت نخورده‌ام امسال. بعد یادم می‌افتد که این اردیبهشت دیگر گوشه و کنار پیاده‌روهای تهران کسی را ندیدم دست در شانه‌ٔ درخت‌ها انداخته باشد به توت چیدن. فقط شاتوت‌های درخت سر کوچه را دیدم متلاشی و لگدخورده کف آسفالت گرم. درخت‌های توت تهران من را یاد کودکی‌ام می‌اندازند و تماشای شادی آدم‌ها وقت توت چیدن برایم ضیافت است. نبودند یا من ندیدم؟ نرسیدم که ببینم؟ باز غمِ نرسیدن و ندیدن از بی‌ربط‌ترین جاها سر بر می‌آورد. خسته‌ام وگرنه دلم می‌خواهد ببینم. می‌دانی؟ هنوز فکر می‌کنم به آن روزِ خاکستریِ آخر زمستان که از خستگی و گیجی حتّی نتوانستم جواب لام را بدهم وقتی پرسید «شماها برای چی زنده‌این؟». نفس‌هام سنگین بود، قلبم تند می‌زد، از پشت بام تا پاگرد تاریک راه‌پلّهٔ طبقه دوّم با هول پلّه‌ها را دوتا یکی بالا و پایین کرده بودم تا آن گوشه دیدمش نشسته روی زمین، کنار دیوار، جمع شده توی خودش. جوابی ندادم، فقط در آغوش گرفتمش. دلم می‌خواست زنده باشم امّا یادم نمی‌آمد چرا. قرص‌ها را پیش‌پیش خورده بود و تا وقتی روی دستم از هوش رفت نفهمیدم. سرپرستار اورژانس پشت سر هم می‌پرسید «دقیقاً چه ساعتی؟» یادم نمی‌آمد چه ساعتی. اصلاً یادم نبود کدام روز کدام هفته است... خرداد به نیمه رسیده، یادم افتاده که توت‌های اردیبهشت را نخوردم، ولی ویروس توت گرفته‌ام. دلم می‌خواهد برسم و ببینم. اگر ندانی چرا، گفتنش برایم کار ساده‌ای نیست. 

و نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمّ

تا بچّه بخوابد، یک ساعت از اذان گذشت. باز هم دیر و تنها افطار می‌کردم. حتّی نشده بود که صدای اذان را بشنوم، کمی پیش از غروب برق‌ رفت. نگاهی انداختم به کوچهٔ سراسر تاریک. همسایهٔ روبه‌رو شمعی روشن کرده بود کنار پنجره‌اش. چراغ قوّهٔ موبایل را روشن کردم و چای ریختم. اندوهم گوشه‌ای در آن سکوت و تاریکی خیره نشسته بود و نگاهم می‌کرد... درد داشت. چیزهایی که گفته بودند. چیزهایی که به خاطر آورده بودم. جنگی که تمام نمی‌شد. عرق ریختن و خون خوردن برای پایان دادن به چیزی که برای به دست آوردنش عرق ریخته بودم و خون خورده بودم. تلخ بودم. یک روزهایی تلخم مثل زهر و آنجا است که فی می‌گوید بایست و خودت را ببین. تو مثل آنها نباش لااقل خودت، خودت را ببین. خودم را می‌دیدم که درد داشتم و خشم مثل کفِ روی قابلمه از من سر می‌رفت و ته وجودم قشر غلیظ و سنگینی رسوب می‌کرد از غم. زنده بودم، به قدرِ آن لحظه‌ای که از درد گوشهٔ اتاق زایمان خم شدم و روی زمین نشستم. زنده‌ام و چیزهای تازه‌ای از من زاده می‌شود. غم را در آغوش می‌کشم، برایش چای می‌ریزم و مدام یادِ خودم می‌اندازم که در این تنهایی خبرهاست. بیست سال روزه گرفته‌ام، سحرها و افطارها در جمع با آداب و مناسک و رفت و آمد. رمضان دیگری است این. پیچ و خم‌های زندگی را شناخته‌ام. می‌دانم درست در آن نقطهٔ دشوار که همه‌چیز مطلقاً غریب و نامتعارف است، دریچهٔ تازه‌ای گشوده می‌شود. در دلِ سیاهِ این خاک سرد و نمناک، به انتظار جوانه‌ای در خودم فرو رفته‌ام. آه در این ظلمت چه خوب است که تو را می‌شناسم چنان‌که برگ، آب و آفتاب را در مویرگ‌های تنش.